2025-07-19

Matthew Ward Agius

Suriye'de son günlerde patlak veren çatışmaların odak noktasındaki Dürziler kim ve talepleri neler? İsrail neden Suriye'deki bu azınlığı koruyor? Şam'ın tavrı bundan sonra ne olacak?

Suriye'de bir kez daha patlak veren şiddet olaylarının merkezinde bu kez, yoğun olarak ülkenin güneyinde yaşayan Dürziler var. Bölgede yaşayan Bedevi gruplarla Dürziler arasında çıkan çatışmalarla başlayan kriz, İsrail'in, Suriye'nin başkenti Şam'da kamu yapılarını bombaladığı uluslararası bir soruna dönüştü. Bölgede yaşanan çatışmalarda yaklaşık 600 insan hayatını kaybetti.

Dürziler kimdir?

Ortadoğu'da çok sayıda ülkede yaşayan Dürzi toplumu bölgede köklü bir geçmişe sahip. Kaynağını Şii İslam'dan alan ve tarih içinde eklektik bir öğreti sistemine dönüşen bir inanca sahip olan Dürziler kendini Müslüman olarak tanımlamıyor. Reenkarnasyona inanan Dürziler, din değiştirme yolu ile Dürzi inancına geçişi de kabul etmiyor.

Günümüzde Suriye'de yaklaşık 700 bin Dürzi yaşıyor. Bu da ülke nüfusunun yüzde 3'üne tekabül ediyor. Suriye'de en büyük grup olan Sünniler toplumun yüzde 70'ini, Aleviler yüzde 10'unu, Şiiler ise yüzde 3'ünü oluşturuyor.

Dürziler, Beşar Esad rejiminin devrilmesinin ardından iktidara gelen ve büyük çoğunluğu Sünnilerden oluşan Suriye'deki geçici yönetimden ülkedeki azınlıkların haklarının korunmasını geçtiğimiz aylarda sıklıkla talep etmişti.

Nerede yaşıyorlar?

Dünya genelinde Dürzilerin nüfusu yaklaşık bir milyon. Suriye'deki Dürzi toplumu ise ağırlıklı olarak ülkenin güneyindeki Süveyda bölgesinde yaşıyor. Ayrıca başkent Şam'ın Eşrefiye ve Ceramana bölgelerinde de önemli sayıda bir Dürzi nüfus ikamet ediyor.

Lübnan, İsrail ve Ürdün'de de çeşitli büyüklüklerde Dürzi topluluklar mevcut. İsrail topraklarında yaşayan yaklaşık 150 bin Dürzi'nin yüzde 20'si İsrail vatandaşlığına sahip. Askerlik yapma zorunluluğu da bulunan İsrail vatandaşı Dürziler arasında, İsrail devleti açısından büyük önem taşıyan üst düzey subaylar da bulunuyor. İsrail'deki Dürzi toplumu ise ağırlıklı olarak ülkenin kuzeyinde ve İsrail işgali altındaki Golan Tepeleri bölgesinde yaşıyor.

Dürzilerin Suriye yönetimi ile ilişkisi

Esad rejiminin sona ermsinin ardından Suriye'yi geçici olarak yönetmeye başlayan Ahmed Şara hükümetine Dürzilerin yaklaşımında farklılıklar görüldü. Bazı Dürzi liderler, birleşik ve çoğulcu bir Suriye için geçici hükümete destek vermeye ve bu hükümetle iş birliği yapmaya hazır olduklarını dile getirdi. Bir diğer grup ise çatışmacı bir tavır takınmayı tercih etti. Kendi güvenliğini sağlamak için silahlı milislerden oluşan bir güce de sahip olan bu Dürziler, yeni Suriye yönetimi altında merkezi bir sisteme karşı çıkıyor.

Sene başında Ahmed Şara yönetimine bağlı güvenlik güçleri ile Alevi azınlık arasında çıkan ve yaklaşık bin 700 kişinin hayatını kaybetmesine neden olan çatışmalarda 100'den fazla Dürzi de yaşamını yitirmişti.

Hükümete bağlı güvenlik güçlerinin bu hafta içinde Süveyda'dan çekilmesinin ardından bir açıklama yapan Geçici Suriye Cumhurbaşkanı Ahmed Şara, Dürzileri şiddete karşı koruma ve "Devletin koruma ve sorumluluğu altında bulunan Dürzi cemaati yaralayan ve istismar edenlerden hesap sorma" taahhüdünde bulundu.

Dürziler ve İsrail

Suriye'deki Dürzileri koruyacağını duyuran İsrail'in bu tavrı ülke içinde yaşayan Dürzilerin bir kısmı tarafından destekleniyor. Ancak farklı fraksiyon ve görüşlere bölünmüş olan Suriyeli Dürziler içinde İsrail'in "korumasına" karşı çıkanlar da var.

Siyasi gözlemcilere göre İsrail, yaşanan şiddet olaylarını bahane ederek Şam'ın Suriye'nin güneyindeki etkisini zayıflatmaya çalışıyor. İsrail Başbakanı Benyamin Netanyahu da, geçtiğimiz günlerde yaptığı bir açıklamada "Suriye'nin güneyinin tamamen askerlerden arındırılmasını" talep etmişti. Ayrıca gözlemcilerin bildirdiğine göre İsrail ordusuna bağlı birlikler İsrail ile Suriye arasındaki tampon bölgeyi aşarak Suriye topraklarına geçiş yapmış durumda.

DW