Taliban’ın yeni ahlak yasasının ardından

Ayaz Gül

Afganistan'da Taliban kontrolündeki bir devlet yayın kuruluşu, canlı yayında bir kadın gazetecinin sesine ve görüntüsüne sansür uyguladı.

Afganistan'da Taliban kontrolündeki bir devlet yayın kuruluşu, Salı günü canlı bir medya etkinliği sırasında bir kadın gazetecinin sesine ve görüntüsüne sansür uyguladı. Bunun, ülkedeki radikal yöneticilerin kısa bir süre önce yürürlüğe koyduğu ve kadınların toplum içinde konuşmasını ya da yüzlerini göstermesini yasaklayan ahlak yasasının bir uygulaması olarak görülüyor.

Fiili Taliban İçişleri Bakanlığı yetkilileri, aralarında bir kadının da bulunduğu yaklaşık 10 gazetecinin sorularını almadan önce yıllık performanslarını paylaşmak üzere Kabil'de bir basın toplantısı düzenledi.

RTA yayın kuruluşu tüm erkek muhabirlerin seslerini ve görüntülerini kesintisiz olarak yayınladı. Ancak, yerel Ariana haber kanalından bir kadın gazeteci soru sormaya başladığında, o bitirene kadar yayın bir dakika kadar aniden sessizleşti ve bunun yerine ekranda Taliban yetkililerine odaklanıldı.

Bakanlık temsilcileri kadın gazetecinin sorusunu ve daha sonra başkaları tarafından sorulan soruları yanıtlamaya başladığında, etkinlik sona erene kadar kanalın sesi kesildi.

Kadın muhabirin sesinin kesilmesine ilişkin herhangi bir resmi açıklama yapılmadı. VOA, WhatsApp platformu üzerinden RTA yetkililerine ulaşmaya çalıştı ancak Taliban Afganistan'da medya kuruluşunu yasakladığı ve sorularına yanıt vermediği için, daha önceki taleplerinde de olduğu gibi yanıt alamadı.

Salı günü kadın muhabirin sesinin kısılması, Taliban'ın geçtiğimiz Çarşamba günü yürürlüğe koyduğu, uluslararası tepkiye yol açan tartışmalı ahlak yasasının ilk kez kamuoyu önünde uygulanması olarak yorumlanıyor.

“Erdemin Teşviki ve Ahlaksızlığın Önlenmesi” olarak adlandırılan kararname, kadınların şarkı söylemesini, şiir okumasını ya da toplum içinde yüksek sesle konuşmasını yasaklıyor ve Taliban'ın İslam hukuku ya da Şeriat yorumuna uygun olarak dışarıdayken yüzlerini ve tüm vücutlarını daima kapalı tutmalarını gerektiriyor.

Yasa, bir kadının sesinin mahrem olduğunu ve alenen duyulmaması gerektiğini savunuyor. Ayrıca kadınların, kan veya evlilik bağıyla bağlı olmadıkları erkeklere bakmalarına izin verilmediği gibi, taksi şoförlerinin de, yanlarında bir erkek vasi olmadığı sürece bir kadını herhangi bir yere götüremeyeceğine hükmediyor.

Afgan kadın ve erkeklerinin kişisel özgürlüklerine ciddi kısıtlamalar getiren 35 maddelik yasa, Taliban'ın Ahlak ve Fazilet Bakanlığı'na yasayı uygulama yetkisi veriyor.

Afganistan'da kadınlar sosyal hayattan her geçen gün daha fazla uzaklaşıyor.

Afganistan'daki BM Yardım Misyonu UNAMA'nın başkanı Roza Otunbayeva Pazar günü yaptığı açıklamada ahlak yasasını ülkenin geleceğine dair “üzücü bir vizyon” olarak niteleyerek kınadı.

“Afgan kadın ve kız çocuklarının hakları üzerindeki zaten tahammül edilemez kısıtlamaları genişletiyor, ev dışında bir kadın sesinin duyulması bile ahlaki bir ihlal olarak görülüyor” ifadelerini kullanan Otunbayeva, Taliban yönetimi altında “ahlak müfettişlerinin geniş ve bazen muğlak ihlal listelerine dayanarak herkesi tehdit etme ve gözaltına alma konusunda takdir yetkisine sahip olduğunu” kaydetti.

Pazartesi günü resmi bir yanıt veren Taliban, UNAMA ve Batılı hükümetlerin kendi ahlak ve erdem yasalarına yönelik “yersiz itirazları” karşısında duyduğu öfkeyi dile getirdi.

Hiçbir ülke tarafından tanınmayan Taliban hükümetinin sözcüsü Zabihullah Mücahid, “Bu yasalarla ilgili endişelerini dile getiren ya da bunları reddeden gayrimüslimler öncelikle kendilerini İslami yasalar konusunda eğitmeli ve İslami değerlere saygı göstermelidir” dedi.

Mücahid, “İslam şeriatını (hukukunu) anlamadan bu tür itirazlarda bulunmalarını şeriatımıza hakaret olarak görüyoruz” dedi.

Taliban, ahlak yasasını Afgan toplumunun kadın üyelerine yönelik geniş kapsamlı kısıtlamalarının arka planında uygulamaya koydu.

Üç yıl önce iktidara geldiklerinden bu yana radikal fiili yöneticiler, kız çocuklarının altıncı sınıftan sonra okula gitmesini ve kadınların çoğu alanda çalışmasının yanı sıra genel olarak kamusal faaliyetlere katılmasını yasakladı.

Otunbayeva, “Onlarca yıl süren savaşın ardından ve korkunç bir insani krizin ortasında, Afgan halkı namaza geç kaldığında, aile üyesi olmayan karşı cinsten birine baktığında ya da sevdiği birinin fotoğrafını bulundurduğunda tehdit edilmekten ya da hapse atılmaktan çok daha iyisini hak ediyor” dedi.

Ahlak yasası ayrıca canlı varlıkların görüntülerinin yanısıra Taliban'ın İslam yorumuna göre şeriatı ihlal ettiğine veya Müslümanlar’ı aşağıladığına inanılan içeriklerin yayınlanmasını ve yayınlanmasını da yasaklıyor.

BM'nin siyasi ve barış inşası işlerinden sorumlu genel sekreter yardımcısı Rosemary DiCarlo, ahlak kararnamesinin “mantıksız olduğu ve sürdürülmesi halinde yasanın Afganistan'ın uluslararası camiaya dönüşünü engelleyeceği” uyarısında bulundu.

Başta kadınlara yönelik sert muameleleri nedeniyle hiçbir ülke Taliban'ı Afganistan'ın meşru hükümeti olarak tanımıyor.

VOA