2025-11-11

Esad sonrası Suriye'de azınlıklar korkuyor

Göktay Koraltan

Katil gece geç vakit geldi. Maskeli ve motosikletli adam uyarı yapmadan saldırıda bulundu ve hızla uzaklaştı.

Bu tür cinayetler ülkenin bazı köşelerinde son aylarda alışıldık bir durum haline gelirken, Suriye'nin kırılgan birliği de bu intikam saldırıları ve mezhepçi cinayetlerle yıpranıyor.

Hedef çoğunlukla devrik lider Beşar Esad ile aynı mezhepten olan Aleviler oluyor.

Ancak 1 Ekim akşamı düzenlenen saldırıda kurbanlar bu kez Hıristiyan iki kuzendi.

İkisi de 39 yaşında olan Vissam ve Şefik Mansur bir arkadaşlarıyla kahve ve sigara eşliğinde sohbet ederken kurşun yağmuruna tutuldular.

Saldırı Suriye'nin batısındaki Humus'un kırsal kesiminde, tepelik bir bölge olan Nasara Vadisi ya da diğer adıyla Hıristiyanlar Vadisi'nde yapıldı.

Yerel halk, silahlı saldırganın yakınlardaki bir Sünni köyünden geldiğini anlatıyor.

Vissam'ın tabutunun hemen yanında oturan babası George, yetkililere sert tepki göstererek vadideki Hıristiyanların savunmasız bırakıldığını söylüyor:

"Silahlar bizim elimizden alındı ama rakip (Sünni) köyün silahları duruyor.

"Onlara karşı silah taşımak istiyoruz. Din, sevgi veya barıştan haberleri yok. Bugün Vissam'dı, yarın herkes olabilir."

Vadideki birçok kişi bugünlerde kendini savunmasız hissediyor.

Devrilmeden önce birçok Hıristiyan topluluğu Esad'ın yanındaydı, rejim de onları destekliyordu.

Vissam bu bölgede, Esad yanlısı bir milis grubunun üyesiydi. Bölgedeki bazı insanlar, hedef alınmasının sebebinin bu olduğunu söylüyor.

Bu bir intikam saldırısı mıydı, yoksa mezhep cinayeti mi?

Bunun cevabını vermek güç ama hiçbir şey Vissam'ı acılı eşi Leen'e geri getirmeyecek.

Leen cenazede, son bir veda için eşinin tabutunun üzerine eğiliyor ve sonra bembeyaz bir yüzle yere yığılıyor.

Kocası ile kuzeninin tabutları defin için götürülürken, bazıları "Hıristiyan kanı değerlidir" diye slogan atıyordu.

Bölge halkı Hıristiyan olmanın yanında artık Suriye'nin yeni İslamcı liderliğinin kendilerini saldırılardan koruyamayacağı korkusuyla da birbirine bağlanmış durumda.

Ekim'deki saldırıdan kurtulan tek kişi, gerçeği öğrenmek için beklemeye niyetli değil.

Kaçarken elinden vuruldu ve bileği kırıldı. İsminin açıklanmasını istemiyor.

Rejimin devrilmesinden sonra Lübnan'dan Suriye'ye büyük umutlarla dönen 36 yaşındaki adam şunları söylüyor:

"Hepimiz eve döndük. Yeni işler kurmak istiyorduk. Ama bize güvenlik ve Suriye'nin geleceği konusundaki vaatlerin gerçekleştiğini göremiyoruz.

"En yakın dostlarım öldü. Ülkeyi tekrar terk etmek zorunda kalacağım. Çok sayıda aşırılıkçı grup var. Suriye nereye gidiyor bilmiyorum."

Arabayla bir saatten kısa bir mesafedeki Humus şehrinde, neredeyse her gün adam kaçırma ve araçtan ateş açma olayları yaşanıyor.

Alevileri hedef alan ve az ses getiren benzer cinayetlere, yetkililerin cılız tepki verdiğini öğreniyoruz.

Savaştan sağ kurtulan bazı Aleviler, şimdi barış döneminden sağ çıkıp çıkamayacaklarını merak ediyor.

Esad döneminde bu mezhebe mensup olmak fayda sağlayabiliyordu.

Bu durum artık değişti.

46 yaşındaki Şaban El Ezzeldin içinse ölüm fermanı oldu.

28 Eylül akşamı dükkanını kapatırken üç kurşunla vuruldu. Katil yine motosikletli, maskeli bir adamdı.

1970'ten beri ailelerine ait olan apartmanda kardeşi Adnan'la buluşuyoruz.

Sakallı, siyah giysili ve yaslı. Çoğu kişinin tersine Adnan konuşmak istiyor.

"İnsanlar sadece Alevi oldukları için öldürülüyor. Ne eksik, ne fazla.

"Bölgedeki herkes, tüm komşularımız, her mezhepten insan kardeşimi çok severdi. Bazı komşularımız dükkâna gelir, akşamları onunla vakit geçirirlerdi. Kimseyi rahatsız etmez, kimseye zarar vermezdi."

Şaban'ın, dükkanın hemen yakınındaki bir kontrol noktasında güvenlik güçleriyle oturup sohbet ettiğini anlatıyor. Kontrol noktası kaldırıldıktan sonra vurularak öldürüldüğünü söylüyor.

Kontrol noktasının neden kaldırıldığını soruyorum. Bunun yanıtını bilmediğini ve ailesinin "kimseyi suçlamadığını" söylüyor.

Adnan, kardeşiyle aynı gün iki Alevi'nin daha öldürüldüğünü ve bu saldırıların bir amacı olduğunu savunuyor.

"Şu anda yaşananlar, zorunlu göçün tohumunu ekiyor. Bu sadece bir başlangıç. Birileri durumu istikrarsızlaştırmaya ve yüzlerce yıldır süren birarada yaşamı bozmaya çalışıyor."

Suriye'deki din ve mezhep mozaiğinin birarada kalabileceğini umuyor. Ama sonra ekliyor:

"Kardeşimi kaybettim, başkaları da sevdiklerini kaybetti. Hepimiz öleceksek, kaçsak daha iyi."

Şam hükümeti, yalnızca Sünni Müslüman çoğunluğu değil, ülkenin tüm vatandaşlarını koruma sözü verdi.

Adalet Bakanı Mazhar el-Vays, bu yılın başlarında büyük çaplı mezhepsel şiddete karıştıkları belirlenen kişilere dava açılacağını söyledi.

Mart ayında, Esad yanlılarının düzenlediği bir saldırı sonrası 1400'den fazla kişinin hayatını kaybettiği şiddet dalgası başladı. Hükümet güçleri ve silahlı müttefikleri yargısız infazla suçlandı.

Kurbanların çoğu Alevi sivillerdi.

Temmuzdaki ikinci bir şiddet dalgasındaysa, sivillerin de aralarında olduğu yaklaşık 2000 kişi öldürüldü.

Ölenlerin çoğu Dürzi azınlığa mensuptu. Burada da hükümet güçleri infazlarla suçlandı.

Son cinayetlerin ne boyutta olduğunu tahmin etmek zor.

Saldırılar genellikle münferit ve üzeri örtülü kalıyor. Birçok aile konuşmaya korkuyor.

Yerel medya haberlerinden, sahadaki kişilerden ve insan hakları gruplarından gelen bilgileri karşılaştırıyoruz. 5 Haziran ile 31 Ekim tarihleri arasında Humus'ta düzenlenen ayrı saldırılarda en az 40 Alevi'nin öldürüldüğü görülüyor.

Ölenler arasında bir öğrenci, bir çiftçi, bir taksi şoförü, okul otobüsüne düzenlenen el bombalı saldırıda hayatını kaybeden bir öğretmen ve sınıfının önünde vurularak öldürülen bir başka kişi de var.

Suriye İnsan Hakları Ağı (SNHR), Humus'ta cinayet ve adam kaçırma olaylarının arttığını ve Alevilerin çoğunlukta olduğu bölgelerin daha fazla etkilendiğini açıklıyor.

SNHR'ye göre, saldırıların çoğu, rejimin eski mensuplarına veya rejimle işbirliği yaptığından şüphelenilen kişilere yönelik intikam amaçlı eylemler.

Suriye nüfusunun yaklaşık %10'unu oluşturan Aleviler, baba ve oğul Esad dönemlerinde, orduda, güvenlikte ve istihbaratta birçok görev üstlendiler.

Rejimi desteklemiş olsun ya da olmasın, ki hepsi desteklemiyordu, Aleviler artık risk altında.

İsmini vermek istemeyen anne, "Ruhu hâlâ orada duruyor" diyor:

"Arkadaşları birkaç günde bir geliyor. Kimse onun artık ölmüş olduğunu tam olarak kavrayamıyor."

14 yaşındaki Gina, 19 Ağustos'ta evinin balkonunda otururken motosikletli bir silahlı saldırgan tarafından açılan ateşle vuruldu.

Sınav sonuçlarını kutlamak için gelen komşularının arasında, annesinin kollarında hayatını kaybetti.

Annesi Gina'nın "çok zeki, okulda çok başarılı, ders çalışmaya düşkün, çok fazla planı olan" bir kız olduğunu anlatıyor.

Genç kız basketbolu seviyor, seyahat etmek ve hukuk okumak istiyordu.

Küçük kardeşleri artık okula gitmiyor. Anneleri onları okula göndermeye korkuyor.

"Alevi aileler bölgeyi terk etmeye başladı, evlerini satıp gidiyorlar. [Esad'ın devrilmesinden sonra] düzelir diye düşündük. Kurtuluş dediler; insanlar özgürce yaşayacaktı. Şimdi her şeyden korkuyoruz. Motosiklet sesi duyduğumuzda korkuyoruz."

Annesi, "Doğduğu günden beri gülümsüyordu. Hayatı çok seviyordu" diyor.

Annesi kızının katili konusunda spekülasyon yapmaktan kaçınıyor.

"Etrafta kötü insanlar var. İsyan tohumları ekiyorlar. Muhtemelen yetkililerle veya devletle bağlantıları yok. Gerçekten bilmiyorum."

Ama bir şeyden emin: Ailesinin neden hedef alındığını biliyor.

"Alevi olduğunuz için mi?" diye soruyorum.

"Evet" diye cevaplıyor hiç tereddüt etmeden.

Gina'nın annesiyle tanıştığımız gün, bir başka Alevi aile de kaçırılıp öldürülen yakınlarını toprağa veriyordu.

Evlerini ziyaret ettiğimizde bizi kibarca karşıladılar ama konuşmaya korkuyorlardı.

Gina'nın öldürülmesiyle ilgili henüz kimse suçlanmadı. Hıristiyanlar Vadisi'ndeki cinayetler de henüz çözülemedi.

Lana Antaki, Wietske Burema, Göktay Koraltan ve Aref Alkrez'in katkısıyla hazırlandı.

Bu haber, BBC gazetecileri tarafından hazırlandı ve kontrol edildi. Bir pilot proje kapsamında çevirisinde yapay zekadan da faydalanıldı.

BBC Türkçe