AVM’lerde çalışan temizlik görevlisi kadınlar, asıl sorunun kaba insanlar olduğu görüşünde. “Her işyerinde sorun olur fakat müşteriler çok kaba yöneticiler de hep onlardan yana” diyor.

Mavi pantolon, mavi gömlek üzerinde şirkete ait logolu kıyafetiyle sessizce masaları siliyor önce.

Masalarda boş tabak, tepsi, bardak ne varsa yanında getirdiği büyük çöp kutusuna koyuyor.

Yüzü hiç gülümsemiyor.

Kendisi gibi 3-4 kadın daha var. Sadece onlarla aralarında bir göz teması olduğunu görüyorum, zaman zaman da gülümsediklerini.

25 Kasım Kadına Yönelik Şiddetle Mücadele Günü nedeniyle, muhabir arkadaşımız Zeynep Akat’la birlikte İstanbul’daki alışveriş merkezlerini (AVM) geziyoruz.

Amacımız, AVM’lerin “görünmez çalışanlarının" sesini duymak.

Baştan söyleyeyim seslerini duymak hiç kolay değil.

Örneğin ilk gittiğimiz AVM’de kadın temizlik görevlisi ile konuşmaya çalıştığımızda bize kaşları ile “konuşamam” işareti yapıyor. Sonrasında yanımıza gelip “Yöneticim buradaydı pek hoşlanmıyorlar konuşmamızdan” diyor.

Biz de bir araştırma yaptığımızı anlatıyoruz. “Sorunlarınızı anlatır mısınız?” diyoruz. “Pervane gibi dönmek zorundasın burada” diye söze başlıyor ve devam ediyor:

“Bu yönetici kadın geldikten sonra hakkımızda sürekli tutanak tutulmaya başlandı. Etrafımızda dolanıp hatamızı arıyor. Ne yapacağımızı şaşırdık. Ben 10 yıldır burada çalışıyorum, emekli olup buradan ayrılacağım.”

“Kadınlara genelde temizlik işi veriliyor”

Onu izlemeye devam ediyoruz. Yanımızda çok duramıyor. Biz üst kata çıkıyoruz başka bir temizlikçi kadın görüyoruz.

“Ben lise mezunuyum burada rahatım yerinde 3 vardiya çalışıyoruz. Kadınlara genelde temizlik işi veriliyor” diyor.

Onu dinlerken bir önce konuştuğumuz temizlikçi kadın yanımıza geliyor:

“Pervane gibi dönmem lazım. İşimi seviyorum, severek yapıyorum. Bana burayı baştan yıkıp yap deseler baştan yaparım o kadar seviyorum. Arada ufak tefek pürüzler oluyor ama iş hayatı ne yapalım? Alttan alıyoruz, böyle geçiyor.”

Başka bir AVM’ye geçiyoruz. İstanbul’un en büyük AVM’lerinden biri. İnsan sirkülasyonu çok.

Temizlik görevlisi olarak çalışan kadınların “iki dakika durup konuşmaya zamanı yok” biri, “Aslında tuvalette daha rahat konuşabiliriz” diyor. Bir kez daha anlıyorum ki yöneticileri “müşteriler” ile konuşmalarından pek haz etmiyor.

O kadar çok soru soruyoruz ki biri iş aradığımızı düşünüyor ve “İsterseniz sizi yöneticimle tanıştırayım, iş başvurusu yapın” diyor.

Maaşlar konusunda sıkıntıları büyük. Kadın bir temizlik görevlisi, “Önceden asgari ücretin üzerinde alırdık en azından çalıştığımıza değerdi, şimdi şirketi değiştirdiler, maaşlarımız düştü. Yine de rahatız. İşimi seviyorum” diyor.

AVM’lerde çalışan temizlik görevlisi kadınlardan aldığımız bilgiye göre, tam olarak kendi aktarımlarına göre, “asıl sorun kaba insanlar”. Biri, “Her işyerinde sorun olur fakat müşteriler çok kaba yöneticiler de hep onlardan yana” diyor.

Bazı veriler

· Alışveriş Merkezleri ve Yatırımcıları Derneği (AYD) verilerine göre, Türkiye’de ilk AVM 1988 yılında açıldı, 2021 yılı itibarıyla ise 442 adet AVM’ye ulaşıldı.

· Faaliyette olan AVM’lerin brüt kiralanabilir alanı 2010 yılında 4 milyon metrekareye, 2021 yılı itibarıyla 14 milyon metrekareye yükseldi.

· AVM’ler, içinde yer alan mağazalarla birlikte önemli bir ekosistem yaratıyor ve bu ekosistem, Türkiye’de üretim, lojistik, altyapı da dahil olmak üzere birçok farklı sektörü kelebek etkisiyle besliyor. AVM ekosistemi içerisinde 2021 yılında yaratılan gelir 388 milyar TL, yaratılan doğrudan ve dolaylı vergilerin toplamı ise 69 milyar TL seviyesinde.

· AVM'lerde 2,1 milyon kişi istihdam ediliyor.

· CHP’li Tekin Bingöl’ün 2019’da yayınladığı verilere göre, alışveriş merkezlerinin 114’ü İstanbul, 38’i Ankara, 24’ü İzmir, 17’si Antalya, 15’i Bursa, 11’i Kocaeli, 11’i Muğla, 6’sı Antep, 6’sı Denizli, 4’ü Adana, ve 150’si diğer illerdedir.

· Türkiye’de ayda 2.5 milyon kişi AVM’lere gidiyor. Bu AVM’lerde çalışanların sayısı ise yaklaşık 500 bin kişidir.

· Çalışanların yaşları 25’in altında olanların oranı yüzde 56.4; 35 yaş üstündekilerin oranı ise yalnızca yüzde 6.2’dir.

· AVM çalışanlarının en önemli sorunu çalışma saatleri. Sabah saat 10.00’da işbaşı yapan AVM çalışanları, en erken akşam saat 10.00’da işten çıkıyor. Herkesin memnuniyeti için günde 12 saat çalışan AVM emekçileri, başta 1 Mayıs olmak üzere, dini bayramlar ve resmi tatil günlerinden de yararlanamıyor.

Bianet