Irak Federal Yüksek Mahkemesi (IFYM), 21 Şubat 2024 tarihinde yaptığı 12. oturumun sonunda Irak Kürdistan Bölgesel Yönetimi (IKBY) parlamentosunun sandalye sayısının 100 olması gerektiğine karar verdi. Buna gerekçe olarak IKBY’nin 2013’te IKBY seçim yasasına dair yaptığı düzeltme/eklemenin hukuki olmadığını ortaya koydu.

Bu kararla IKBY’de oluşumlara/azınlıklara tahsis edilen 11 kota sandalyesi de iptal edilmiş oldu. Böylece 2024’ün Mayıs ayında yapılması planlanan IKBY Parlamentosu seçimlerinde 5’i Türkmenlere, 5’i Hristiyanlara ve 1’i de Ermenilere ait olan kota sandalyeleri kaldırılmış, bu grupların kendi adayları arasında değil, genel oylama ile yarışa girme zorunluluğu ortaya çıktı. Bu kararla 1500-2000 civarı oylarla parlamentoya girebilen ve kota olarak temsil edilen grupların, milletvekilliği elde edebilmesi için genel oylamada ortaya çıkacak oy oranlarını yakalaması gerekiyor.

Bu durum özellikle Türkmenler için oldukça zorlayıcı olacak. Karara karşı çıksalar bile Türkmenlerin IKBY parlamentosunda temsil edilebilmesi için yeni bir stratejiye ihtiyacı olacağı açık.

Yeni seçim sürecinde Türkmen temsilinde net bir azalma beklemek mümkün. IKBY’de yaşayan Türkmenlerin sosyo-psikolojisinde çöküntü ortaya çıkarabilir. Bu durum şimdilik Türkmen siyasetçilere de olumsuz yansımış görünüyor.

Nitekim Türkmenlerin Erbil dışında ittifak yapmadan seçimlere katılacakları herhangi bir bölgede milletvekili çıkarmaya güçleri yetmesi pek mümkün görünmüyor. Erbil’de bile bütün Türkmen partiler ve adaylar birleşse bile geçtiğimiz seçim tecrübeleri göz önüne alındığında bugüne kadar 20 bini geçmeyen bir oy potansiyeli var.

Bu rakam eğer Türkmenler bir araya gelip organize olamazsa bir milletvekili çıkarmaya dahi yetmeyebilir. Bu durum uzun zamandır farklı yapılar içerisinde hareket eden Türkmenlerin bir araya gelmesi için bir fırsat olarak değerlendirilebilir. Bu noktada en örgütlü ve bilinen yapı olarak ITC bayrağı altında birleşmesi söz konusu olabilir. Diğer parti, grup ve adaylar bu konuda verilecek destekle ikna edilebilir.

Ayrıca Irak Federal Yüksek Mahkemesi tarafından alınan kararda IKBY’nin 4 seçim bölgesine bölünmesini kararlaştırması da Türkmenler açısından bir dezavantaj ortaya çıkardığını söylemek mümkün. Zira Türkmenlerin Erbil dışında az da olsa Duhok ve Süleymaniye’de (özellikle Kifri) bir nüfusu bulunuyor.

IKBY’nin 4 seçim bölgesine bölünmesi Türkmen oylarının da bölünmesine sebebiyet verecek. Bu da Türkmenlerin temsil imkanını zayıflatıcı bir etken olacak. Bu noktada Türkmenlerin temsil için ittifak arayışına girmesi muhtemel. Burada Türkmen nüfus yoğunluğu ve Türkiye ile ilişkiler de düşünüldüğünde özellikle Erbil ve Duhok merkezli olarak KDP ile ittifak arayışı söz konusu olabilir. Öte yandan Kifri’deki Türkmen varlığının korunması için de Süleymaniye bölgesinde bir seçim stratejisi geliştirilmeli.

Hem PKK ile ilişkiler hem de Kerkük temelli problemlerden dolayı Türkmenlerin, Süleymaniye’nin en etkin gücü KYB ile ittifak yapması zor görünüyor. Ancak burada KDP’nin de zayıf olduğu düşünüldüğünde, güçlü KYB yapısına karşı KDP ve Türkmenlerin işbirliği yapması, Kifri merkezli olarak Süleymaniye’deki KYB’ye karşı etkinliği arttıracak bir faktör olabilir.

Ancak burada Türkmenler açısından bir risk de ortaya çıkıyor. Her büyük parti kendi içerisinde Türkmen aday gösterip seçtirebilmesi imkan dahilinde. Böylece özellikle KYB’nin Türkmenler adına söz söyleme hakkı elde etmeye çalışmasını beklemek mümkün. Zira kota sandalyelerine en fazla itiraz eden taraf da KYB’ydi. Bu durum Türkmenlerin söylem kontrolünün başka güçlere geçmesine imkan verebilir.

Erbil dışında her ne kadar Türkmen yaşam alanı olmasa da Halepçe ve Süleymaniye’de oluşturulacak ittifaklar temsil anlamında Türkmenler için bir başarı getirmese bile Türkmenlerin siyaset üretme alanının genişlemesi muhtemel. Bu noktada Türkiye’nin KDP ile ilişkileri göz önünde bulundurulduğunda ITC’nin güçlü bir aktör mahiyetinde KDP ile işbirliği yapması da ihtimal dahilinde. KDP’nin de Irak ve IKBY siyasetindeki yaşadığı baskı ortamı düşünüldüğünde, KDP’nin de Türkiye’nin desteği gibi görünecek ITC ile işbirliğine sıcak bakması söz konusu olabilir.

Nitekim Türkmenlerin büyük bölümü KDP’nin Türkmenleri bir “kukla” haline getirdiği yönünde eleştirel bir tutum içerisinde. Bu nedenle KDP’nin de “arka yollardan” değil, doğrudan bir işbirliği ve ittifak geliştirmeyi tercih etmesi söz konusu olabilir. Bu tavır KDP’yi de Türkmenlerin gözünde “temizleyecek”tir.

Ancak bu karar Türkmen siyaseti için bir dönüm noktası da olabilir. Zira tarihsel olarak Kürtler ve Türkmenler arasında zaman zaman çatışma boyutuna varan bir karşıtlık durumu olduğu göz ardı edilemez. Bu durum her ne kadar IKBY’de diğer bölgelere göre daha sınırlı olsa da tamamen yok saymak mümkün değil.

Bu noktada söz konusu kararın ardından Türkmen siyasi organizasyonları ve Kürt partileri arasında bir yakınlaşma olması ihtimal dahilinde. Bu noktada IKBY seçimlerinde Kürt gruplarla yapılacak işbirliği ve ittifak çalışmalarının yıllardır süregelen Kürtler ve Türkmenler arasındaki rekabeti yumuşatabilir. IKBY dahilinde Türkmenlerle Kürtler arasında bir ittifak ya da işbirliği ortaya çıkması durumunda, sadece IKBY’de değil diğer vilayetlerde de Türkmenler ve Kürtler arasındaki ilişkilerin yumuşaması, hatta işbirliği oluşmasına fayda sağlayabilir.

Dr. Bilgay Duman, ORSAM Irak Çalışmalar Koordinatörü

Rudaw