2025-06-28

Pelin Ünker

Türkiye plastik üretiminde dünyada 7'inci sırada. Geri dönüşüm oranı ise hâlâ düşük seviyelerde. Atık ithalatı da tartışma konusu olmaya devam ediyor.

Plastik üretimi ve tüketimi, çevresel etkileriyle birlikte dünya genelinde artmaya devam ediyor. Türkiye de bu eğilimin dışında değil.

Türk Plastik Sanayicileri Araştırma, Geliştirme ve Eğitim Vakfı (PAGEV) verilerine göre Türkiye, 2024 yılında 9,9 milyon ton plastik mamul üreterek dünya sıralamasında yedinci oldu. Bu miktar, 2023'e kıyasla yüzde 8,8'lik bir artışa karşılık geliyor. Aynı dönemde Türkiye nüfusu yalnızca yüzde 0,34 artarken üretim artışının oransal büyüklüğü dikkat çekiyor.

Plastiğin yaklaşık yüzde 40'ı ambalajda, yüzde 22'si inşaat sektöründe kullanılıyor. Geri kalan kısmı ise otomotiv, elektronik, tekstil ve tarım gibi sektörlerde değerlendiriliyor.

Ancak plastik üretimindeki bu artış, atık sorununu da büyütüyor. Türkiye'de yılda yaklaşık 5,6 milyon ton plastik atık oluşuyor. Bu da kişi başına yılda 65 kilonun üzerinde plastik atık düştüğü anlamına geliyor.

PAGEV verileri, Türkiye'de genel atık geri dönüşüm oranının 2023 itibarıyla yüzde 34,9 olduğunu gösterirken plastik atıkta bu oran yalnızca yüzde 20 seviyesinde.

İthalat beyanı ile gönderici ülke verileri örtüşmüyor

Türkiye'nin geri dönüşüm altyapısındaki yetersizlik, plastik atık ithalatına da yansıyor. Türkiye 2023 yılında 456 bin ton plastik atık ithal ettiğini beyan ederken Eurostat ve BM Comtrade verilerine göre gönderici ülkeler Türkiye'ye toplamda 660 bin ton atık gönderdiklerini bildirdi. En fazla plastik atık gönderen ülkeler arasında 141 bin tonla İngiltere başı çekerken, onu Almanya (87 bin ton), Belçika (74 bin ton), İtalya ve Hollanda takip etti.

Bu veriler arasında oluşan yaklaşık 200 bin tonluk fark, atık yönetimi süreçlerinin şeffaflığına dair soru işaretlerini artırıyor.

Dünyada da tablo çarpıcı

Türkiye'nin durumu, küresel plastik üretim eğiliminden bağımsız değil. 2023'te dünya genelinde 413 milyon ton plastik üretildi. Statista verilerine göre bu, 1970'lere kıyasla neredeyse 8 katlık bir artış anlamına geliyor. Aynı yıl plastik üretimindeki büyüme oranı, dünya nüfusundaki artışı dört katına çıkardı.

Küresel plastik kirliliği, özellikle deniz yaşamını tehdit ediyor. 2023 Uluslararası Kıyı Temizliği verilerine göre gönüllüler dünya genelinde 3,6 milyon kilogram atık toplarken, en çok karşılaşılan atık sigara izmaritleri ve plastik şişeler oldu. Toplamda 14 milyonun üzerinde çöp deniz ve kıyılardan çıkarıldı.

"Geri dönüşüm yeterli değil, üretim azaltılmalı"

Uzmanlara göre geri dönüşüm sistemlerinin sınırlı kapasitesi, plastik kirliliğiyle mücadelede yetersiz kalıyor. Greenpeace gibi çevre örgütleri, plastik krizinin çözümü için yalnızca geri dönüşüme değil, aynı zamanda plastik üretiminin ve tüketiminin azaltılmasına odaklanılması gerektiğini vurguluyor.

Türkiye'nin plastik üretimindeki yükselişi, çevresel etkiler ve atık ithalatı politikalarıyla birlikte değerlendirildiğinde, daha kapsayıcı ve sürdürülebilir bir atık yönetimi sistemine duyulan ihtiyacı açıkça ortaya koyuyor

DW