Mahmut Bozarslan

Irak Kürt Bölgesi’nin Halepçe Kasabası’nda yaşayan Hoşyar Ali, hayatını mayın temizlemeye adadı. Üstelik mayın temizlerken iki bacağını, oğlunu ve kardeşini kaybetmesine rağmen vazgeçmedi.

Irak-İran savaşında sınır hattında döşenen binlerce mayını etkisiz hale getiren Hoşyar Ali, 38 yılda Kürt Bölgesi’nde 2 milyon 600 bin mayın temizledi.

Saddam Hüseyin yönetiminin 1988 yılında kimyasal silahlarla bombaladığı Süleymaniye’ye bağlı Halepçe'de yaşayan 62 yaşındaki Hoşyar Ali’yi, Irak Kürdistan Bölgesi’nde neredeyse tanımayan yok. Ali’nin tanınma nedeni yaptığı iş: 38 yıldır gönüllü olarak mayın temizliyor.

Ali’nin mayınlarla serüveni Kürdistan Yurtseverler Birliği (YNK) saflarında peşmerge olduğu 1980’li yıllara uzanıyor. 1980'lerin sonlarında İran'da birkaç aylık mayın imha eğitimi alan Ali, bağlı bulunduğu örgütün kullandığı alanları temizlemeye başladı.

Ali, peşmergelerin rahat hareket edebilmesi için güzergahları üzerindeki mayınları etkisiz hale getirdi. Ancak 1984 yılında çeşmeden su içerken mayına bastı ve ayağı koptu. İran’da uzun süre tedavi gören Ali, Irak’a döndükten sonra yine mayınları temizlemeye devam etti.

İran-Irak ve Körfez savaşları bitmiş, bölgede yüzbinlerce mayın kalmıştı. Özellikle İran sınırındaki Pencwin bölgesi mayın doluydu. Pencwin bölgesindeki bir mayını çıkarırken bir patlama daha meydana geldi. Ali, bu kez diğer ayağını kaybetti.

Tedavisinin ardından Celal Talabani’nin ısrarı üzerine çalışmaya devam eden Ali, o günleri VOA Türkçe ekibine şöyle anlattı: “1994'te meydana gelen patlamada da diğer ayağımı kaybettim, döndükten sonra Celal Talabani bana ‘Oğlum, sen bu işi yapabiliyorsun, devam et. Hem Allah hem millet seni seviyor. O yüzden devam et’ dedi. Ben de devam ettim. 38 yıldır bu işi yapıyorum” dedi.

Japonya’ya davet edilen Ali, burada bir süre tedavi gördü. Ali, kopan iki bacağına protez takıldıktan sonra da çalışmaya devam etti. Kürt bölgesinde neredeyse mayın temizlemediği alan kalmadı.

Mayınları nasıl buluyor?

Ali’nin telefonu Kürt Bölgesi'ndeki birçok kişide bulunuyor. Mayın bulunan yerlerden gelen ihbar telefonuyla harekete geçen Ali, dedektörünü arabasına yerleştirerek yola çıkıyor. Ayakları protez olmasına rağmen, rahat araba kullanıyor.

İhbarın yapıldığı yere ulaşınca önce uyarı tabelasını yerleştiriyor. Ardından protez ayaklarını çıkaran Ali, mayını yerinden çıkarıp, etkisiz hale getiriyor.

Evi mayın tarlası gibi

Ali topladığı mayınların bir kısmını imha etti, bir kısmını da bir gün açmayı hayal ettiği müzede sergilemek üzere, kendi çiftlik evinde, toprağa gömdü. Bazı mayınları da evinde saklayan Ali, bunları gelen misafirlerine gösteriyor.

Evin bir odası mayın tarlasını andırıyor. Anti-personel, anti-tank ve daha birçok türde mayını burada görmek mümkün.

Ali’nin etkisiz hale getirdiği mayınlar arasında Rus, İtalyan, Alman, Polonya gibi birçok ülke tarafından üretilenler bulunuyor. Saddam Hüseyin yönetiminin Halepçe’yi bombaladığı saldırıda kullanılan kimyasal bombaların parçaları da Ali’nin evindeki patlayıcılar arasında yer alıyor.

IŞİD mayınlarını gönüllü olarak temizledi

Ali, mayınları gösterdikten sonra bir video izletiyor. Görüntü, Irak’ın Musul vilayeti yakınlarında çekilmiş. IŞİD ile Irak güçleri arasındaki çatışmalar sürerken, Ali de mayın temizliyor.

Görüntüyü izlettikten sonra bir Kuran getiriyor. Kuran’ın IŞİD tarafından tuzaklandığını söyleyen Ali, “O gördüğünüz Kuranlar mayınlanmıştı, üzerinde asker postalı vardı, kaldırdığında patlıyordu. Silahlar vardı üstünde, kaldırınca patlıyordu” dedi.

IŞİD’in döşediği mayını etkisiz hale getirirken meydana gelen patlamada arabasını kaybettiğini ifade eden Ali, “Neçirvan Barzani ve Celal Talabani’nin önerisiyle, bir işadamı bana yeni araba aldı” dedi.

38 yılda 2 milyon 600 bin mayın temizledi

Hastalık nedeniyle ölen oğlunun taziyesini bırakarak mayın temizlemeye gittiğini ifade eden Ali, “DAİŞ’in mayınları hariç şimdiye kadar yaklaşık 2 milyon 600 bin mayın temizledim. 1994’te Pencwin’de yaşayanlar geldi, mayınları temizlememi istedi. ‘Oğlum ölse bile gelirim’ dedim. Ertesi gün sabah oğlum öldü. Taziyesini bırakıp, oraya gittim ve mayınları temizledim. Orada üç ay çalıştım, bütün mayınları temizledim. Okullara, hastanelere, camilere ve birçok kuruma benim adımı verdiler” diye konuştu.

Oğlu ve kardeşini mayın patlamasında kaybetti ama vazgeçmedi

Ali, hikayesini anlatırken bir an gözleri doluyor. Bir oğlu ve kardeşini mayına kurban verdiğini hatırlayan Ali, “Kimseye öğretemiyorum çünkü öğretirsen ve başına bir şey gelirse sorumluluk bana ait olur. Geride kalanların sorumluluğu bende kalır. Biri gönüllü olarak gelip öğrenmek isterse öğretirim. Bir oğluma ve kardeşime öğrettim. İkisi de mayın patlamasında öldü. İkisini de mayında kaybettim. Ailemden iki kişi de yaralandı ve engelli kaldı” şeklinde konuştu.

Ali, artık hayatının bir parçası haline gelen mayınları evinde aksesuar gibi saklıyor.

Ali buna rağmen neden mayın temizlemeye devam ettiğini ise “Mayınlardan intikam almak istiyorum, bu işi çok iyi biliyorum. Onları bitirmek istiyorum” cümleleriyle açıklıyor.

Ukrayna’dan davet

Ali, Rusya ve Ukrayna savaşında döşenen mayınların temizlenmesi için Ukrayna’dan davet aldı.

Davetin geldiği dönem hastalanan Ali, yaklaşık altı ay hastanede yatmak zorunda kaldı. Daha sonra bir kez daha Ali’yi ziyaret eden Ukrayna heyeti, sağlık durumu iyi olmayınca davetten vazgeçti.

“Ölene kadar temizlemek istiyorum ama gözlerim artık iyi görmüyor”

Mayın temizlemenin kendini mutlu ettiğini söyleyen Ali, şöyle konuştu: "Bana mayın için telefon geldiği zaman çok mutlu oluyorum, eşim de mutlu oluyor. Mesela hayvanlar mayınlar içinde kalıyor, kurtarıyorum, kadınlar kalıyor kurtarıyorum. Çok kadını kurtardım. Birilerini kurtardığım zaman mutlu oluyorum. Ama eğer ölüm ya da yaralanma olursa üzülüyorum. Ama birini kurtardığım zaman çok mutlu oluyorum."

Ali yaptığı işi ölene kadar sürdürmeyi istediğini dile getirirken, "Ancak gözlerim artık iyi görmüyor, çalışmamı engelliyor. Gözümün önüne gelen bir şeyi çok net göremiyorum. Yoksa yaşadığım sürece yapmak istiyorum. Ayaklarım da biraz zorluyor" dedi.

Türkiye sınırından, İran sınırına kadar, Kürt Bölgesi'nde neredeyse mayın çıkarmadığı yer kalmayan Ali çağrıldığı her yere gittiğini söyledi. Hayatının 38 yılını mayın temizlemeye adayan Ali’nin hayali başta kendi ülkesi olmak üzere, mayınsız bir dünya.

VOA